Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού δύνανται να συστήνουν νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Τα νομικά αυτά πρόσωπα συστήνονται είτε στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων που απορρέουν από το αυτοδιοικητικό δίκαιο είτε για την παροχή υπηρεσιών, την υποστήριξη αναπτυξιακής πολιτικής της αυτοδιοίκησης, την παροχή τεχνικής και επιστημονικής υποστήριξης και τη διαχείριση και αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων. Τα νομικά αυτά πρόσωπα, των οποίων τα αντικείμενα λειτουργίας έχουν έντονο χωρικό αντίκτυπο και άμεση αντίδραση στις προοπτικές ανάπτυξης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στα όρια των οποίων δραστηριοποιούνται, ενδέχεται να λειτουργούν είτε με βάση το αυτοδιοικητικό δίκαιο, είτε με βάση τη νομοθεσία του καθ’ ύλην αρμοδίου Υπουργείου, δεδομένου ότι στο μετοχικό/συνεταιριστικό τους κεφάλαιο πλειοψηφούν οι ΟΤΑ ή/και οι φορείς αυτοδιοίκησης.
Περαιτέρω, κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων των άρθρων 27 παρ.1 και 29 παρ.1, του ν.5056/2023 (Α΄163) καταργήθηκαν/λύθηκαν αυτοδικαίως την 31η.12.2023 τα δημοτικά ν.π.δ.δ. και οι κοινωφελείς επιχειρήσεις, και οι αρμοδιότητές τους ασκούνται από 1.01.2024 από τον οικείο δήμο.
Ομοίως, κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων των άρθρων 28 παρ.1 του ν.5056/2023 (Α΄163) καταργήθηκαν αυτοδικαίως την 29η.6.2024 οι σχολικές επιτροπές των δήμων και οι αρμοδιότητές τους ασκούνται από την 30.06.2024 από τον οικείο δήμο.
Ρητώς εξαιρέθηκαν από τις διατάξεις περί κατάργησης τα Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία και τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. (Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα), ενώ, δε θίγονται απ’ αυτές τα δημοτικά ιδρύματα και οι σύνδεσμοι δήμων.
Στο εξής, δεν επιτρέπεται βάσει του ίδιου νόμου η σύσταση ν.π.δ.δ. (εκτός των δημοτικών ιδρυμάτων και των δημοτικών λιμενικών ταμείων), όπως και δημοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων.
Ωστόσο, βάσει της εξουσιοδοτικής διάταξης της παρ. 1 του άρθρου 52 του ν. 5056/2023 του ν. 5056/2023, εκδόθηκαν δύο υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες εξαιρέθηκαν από τις διατάξεις της αυτοδίκαιης κατάργησης και διατηρήθηκαν δέκα (10) νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και οχτώ (8) δημοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις. Ομοίως, βάσει της εξουσιοδοτικής διάταξης της παρ. 5 του άρθρου 28 του ν. 5056/2023 εκδόθηκαν και διαπιστωτικές πράξεις των Γραμματέων των αποκεντρωμένων διοικήσεων για τη διατήρηση των σχολικών σε δήμους όπου λειτουργούν συνολικά περισσότερες από εκατό (100) σχολικές μονάδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επιθυμούν τη διατήρησή τους.
