ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΥ Θ.ΤΖΑΚΡΗ ΣΕ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΕ
Χαιρετισμός Υφυπουργού Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Θεοδώρας Τζάκρη σε ημερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης ΑΕ με θέμα : «Αποτελέσματα και καλές πρακτικές των προγραμμάτων διαπολιτισμικής επιμόρφωσης δημοσίων υπαλλήλων που συναλλάσσονται με υπηκόους τρίτων χωρών ή που χειρίζονται θέματα που τους αφορούν»
Θεσσαλονίκη, 26 Νοεμβρίου 2009
Αποτελεί ξεχωριστή χαρά και συνάμα υποχρέωση να βρίσκομαι ανάμεσα σε ανθρώπους που καθημερινά είτε συναλλάσσονται με τους μετανάστες, είτε χειρίζονται θέματα που τους αφορούν. Με ανθρώπους που σε ένα αφιλόξενο διοικητικό περιβάλλον σηκώνουν το βαρύ φορτίο να χειρίζονται την έκδοση τίτλων νόμιμης διαμονής των αλλοδαπών στη χώρα, να αποτελούν το πρώτο σημείο επαφής των μεταναστών με τη Διοίκηση.
Η παρουσία χιλιάδων μεταναστών στη χώρα μας αποτελεί μια απτή πραγματικότητα, η οποία συμπληρώνει δυο δεκαετίες συνεχούς παρουσίας. Η μαζική έλευση χιλιάδων μεταναστών που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 80 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα δημιούργησε νέα δεδομένα στη χώρα μας. Επέβαλε τη συνεχή εξέλιξη της ελληνικής νομοθεσίας σύμφωνα με τα μεταβαλλόμενα χαρακτηριστικά του μεταναστευτικού φαινομένου, τη δημιουργία πολιτικών και δομών κοινωνικής ένταξης, την προσαρμογή των δομών και της λειτουργίας του Κράτους.
Η αντίδραση του έλληνα νομοθέτη στην αρχική είσοδο των μεταναστών στη χώρα ήταν αμυντική. Αντιμετώπισε τη μετανάστευση ως ένα θέμα ελέγχου καθαρά των συνόρων. Σταδιακά η νομοθεσία εξελίχθηκε όσο εξελίσσονταν και η εντύπωση ότι το «κακό» αυτό που μας βρήκε δεν είχε προσωρινό χαρακτήρα, δεν παρουσίαζε εφήμερα χαρακτηριστικά αλλά μια διάρκεια και δεν ήταν τελικά τόσο «κακό» όσο αρχικά πιστεύονταν.
Η αντίδραση της ελληνικής κοινωνίας στο πρώτο σοκ της επαφής της με τους μετανάστες ήταν φοβική. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός στην πρώτη επαφή με το ξένο έτσι και εκείνη λειτούργησε αντανακλαστικά προκειμένου να απωθήσει οτιδήποτε θα μπορούσε να ανατρέψει τις υφιστάμενες τότε ισορροπίες. Είτε αυτές βρίσκονταν προς τη σωστή κατεύθυνση είτε όχι. Στη συνέχεια, η κοινωνία μας ωρίμασε και επέδειξε μια ζηλευτή προσαρμοστικότητα συμβάλλοντας εν πολλώ στην ένταξη των μεταναστών στο κοινωνικό σώμα.
Η αντίδραση της Διοίκησης στην έλευση του πρώτου κύματος των μεταναστών ήταν ο αιφνιδιασμός. Οι διοικούντες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα, χωρίς προηγούμενη εμπειρία και χωρίς υποδομές. Και ενώ το φαινόμενο της μετανάστευσης αποκτούσε διάρκεια και εξελίσσονταν, τα αντανακλαστικά της Διοίκησης υστερούσαν σημαντικά δημιουργώντας πολλαπλές δυσλειτουργίες και αδιέξοδα.
Η κατάσταση αυτή, που χαρακτηρίζει ακόμα και σήμερα τη διαχείριση του μεταναστευτικού φαινομένου, δεν οφείλεται μόνο στις πάγιες αδυναμίες του διοικητικού μηχανισμού και στην απουσία ενός επιτυχημένου σχεδιασμού. Οφείλεται κυρίως αλλά στην απροθυμία καταβολής του αναγκαίου πολιτικού κόστους, προκειμένου να επιτευχθεί η ρήξη με τα ξενοφοβικά κατάλοιπα, στην έλλειψη διοικητικής ικανότητας στη διαχείριση και αξιοποίηση της δυναμική της νέας πραγματικότητας, στην αντιμετώπιση των μεταναστών ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας που υπολείπονται σε δικαιώματα, όχι όμως και σε υποχρεώσεις και, τέλος, στην εφαρμογή μιας ξεπερασμένης και ατελέσφορης πολιτικής: αυτή της δημιουργίας συνθηκών μη φιλικών προς το μετανάστη προκειμένου να εξαναγκαστεί να πάρει το δρόμο προς την έξοδο.
Για πολλοστή φορά και για την περίπτωση της μετανάστευσης η Διοίκηση παρουσίασε την ίδια χρόνια παθογένεια: η δυσλειτουργία ή η απουσία μιας πολιτικής να μην οφείλεται στην έλλειψη κάποιου νόμου αλλά στην κακή ή στη μη εφαρμογή του από τον κρατικό μηχανισμό.
Είκοσι χρόνια μετά την έλευση των πρώτων μεταναστών τα χαρακτηριστικά του μεταναστευτικού φαινομένου έχουν εξελιχθεί. Οι μετανάστες ήρθαν στη χώρα μας, δουλεύουν, αποκτούν παιδιά και κάποιοι από αυτούς διαπρέπουν, συμβάλουν στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, στη μείωση του δημογραφικού ελλείμματος, στη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων. Εντούτοις, το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί ακόμα είναι η κοινωνική τους ένταξη. Μια κοινωνική ένταξη όμως που δεν θα εδράζεται μόνο στην προσαρμοστικότητα της ελληνικής κοινωνίας και στο ευτύχημα ότι το 80% των μεταναστών προέρχεται από μια όμορη χώρα. Θα εδράζεται στη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών από το κράτος, στην υιοθέτηση ενεργών πολιτικών που θα τους καθιστούν ισότιμους εταίρους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας, που θα τους δίνουν το δικαίωμα να εκφράζονται για τα κοινά της περιοχής τους, που θα τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στη χάραξη των πολιτικών που τους αφορούν. Δυστυχώς μέχρι σήμερα η κρατική συμβολή στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών βρίσκεται στα αρχικά στάδια, με άτολμες πολιτικές, με πολιτικές που αρέσκονται στο να εισπράττουν, σε όλες τις μορφές, από την παρουσία των μεταναστών αλλά που δυσκολεύονται όταν θα χρειαστεί να δώσουν.
Όπως γνωρίζετε καλά, αποτελούσε πάγια δέσμευσή μας ότι με την ανάληψη της διακυβέρνησης του τόπου θα δίναμε, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, στους μετανάστες το δικαίωμα ψήφου στις τοπικές εκλογές και την ελληνική ιθαγένεια στη 2η γενιά των νομίμων μεταναστών. Την επομένη των εκλογών σπεύσαμε να ανακοινώσουμε ότι η δέσμευσή μας αυτή θα λάβει άμεσα σάρκα και οστά. Και χρησιμοποιώ τον όρο σπεύσαμε καθώς αντικατοπτρίζει με τον πλέον αντιπροσωπευτικό τρόπο την πεποίθησή μας ότι πρόκειται για δυο θέματα που χρίζουν άμεσης προτεραιότητας καθώς θα συμβάλουν, με μια σειρά εξίσου σημαντικών πρωτοβουλιών, στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών.
Ήδη τα νομοσχέδια είναι σχεδόν έτοιμα και θα δοθούν σύντομα σε δημόσια διαβούλευση. Πέρα αυτών των πρωτοβουλιών θα εξετάσουμε την απλοποίηση της ανανέωσης των αδειών διαμονής, θα διευκολύνουμε την απόκτηση της άδειας του επί μακρόν διαμένοντος, θα υιοθετήσουμε πάγιες διαδικασίες επαναφοράς στη νομιμότητα, θα διευκολύνουμε, σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Πρόκειται για μερικές από τις πρωτοβουλίες που θα αναλάβουμε προκειμένου να διευκολύνουμε την ουσιαστική κοινωνική ένταξη των μεταναστών.
Η ανάγκη για μια ουσιαστική Διοικητική Μεταρρύθμιση, μια άλλη μεγάλη μας δέσμευση έχει ήδη δρομολογηθεί. Η νέα αρχιτεκτονική μορφή θα περιλαμβάνει και τη δημιουργία διοικητικών δομών σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίες θα είναι φιλικές προς το μετανάστη, οι οποίες θα διευκολύνουν τη συναλλαγή του με το δημόσιο, οι οποίες θα ευνοούν και θα προστατεύουν τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές του δραστηριότητες.
Η κοινωνική ένταξη των μεταναστών και η ενσωμάτωσή τους στον κοινωνικό ιστό με σεβασμό πάντοτε στη διαφορετικότητά τους, αποτελεί κατά κύριο λόγο μια αμφίδρομη διαδικασία η οποία προϋποθέτει την ενεργητική συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών, αφενός των μεταναστών και των οργανώσεών τους, αφετέρου των φορέων και των εργαζόμενων που εμπλέκονται στις διαδικασίες νομιμοποίησης, κοινωνικής ασφάλισης και παροχής εκπαίδευσης, υγείας και απασχόλησης.
Κρίσιμο στοιχείο σε αυτή τη διαδικασία επικοινωνίας, προκειμένου να παραχθούν οι βέλτιστες ποιοτικά υπηρεσίες, αποτελεί ο εμπλουτισμός των επαγγελματικών εφοδίων των δημοσίων υπαλλήλων που έρχονται σε άμεση επαφή με τους μετανάστες, η επικαιροποιημένη γνώση για τη νομοθεσία, τη διαπολιτισμικότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η διεύρυνση της οργανωτικής κουλτούρας, οι υψηλές επικοινωνιακές δεξιότητες και συχνά η αλλαγή στάσεων και αντιλήψεων. Πρόκειται για ζητούμενα όπου μαζί με το γραφειοκρατικό πλαίσιο λειτουργίας και την κάλυψη των ελλείψεων σε προσωπικό και υποδομές εάν δεν αντιμετωπιστούν σε μια μόνιμη βάση θα φαλκιδεύσουν οποιαδήποτε προσπάθεια υλοποίησης της κοινωνικής ένταξης των μεταναστών.
Η ύπαρξη χιλιάδων μεταναστών στη χώρα μας αποτελεί μια πραγματικότητα. Κάποιοι τους θεωρούν ως μια μεγάλη απειλή και σπεύδουν να τους φορτώσουν όλες τις χρόνιες αδυναμίες του ελληνικού κράτους, όλα τα ελαττώματα και τις ανασφάλειές του. Εμείς ως κυβέρνηση θεωρούμε τη μετανάστευση ως μια ευκαιρία. Επιθυμούμε το μετανάστη σύμμαχο στην προσπάθειά μας να δώσουμε μια νέα αναπτυξιακή ώθηση στην Ελλάδα, να διαμορφώσουμε υψηλές αξίες, να αλλάξουμε αναχρονιστικές νοοτροπίες, να εμβαθύνουμε την πολιτισμικής μας ταυτότητα, τη λειτουργία και άσκηση της δημοκρατίας, να αποκτήσουμε κοινωνική συνοχή, να εκπονήσουμε νέες σύγχρονες πολιτικές, να προσαρμόσουμε τις παλαιότερες, να βελτιώσουμε τη φυσιογνωμία μας, να δώσουμε προοπτική.
Ο ρόλος όλων σας σε αυτή την προσπάθεια είναι καθοριστικός. Έρχεστε σε επαφή καθημερινά με τους μετανάστες. Με εσάς έχουν την πρώτη εμπειρία της επαφής με τη Διοίκηση. Σε εσάς εναποθέτουν τις ελπίδες τους για τη νομιμοποίηση της διαμονής τους. Σε εσάς διαγιγνώσκουν τη διάθεση της οργανωμένης Πολιτείας απέναντί τους. Μέσα από αυτή την επικοινωνία πρέπει να τους δείξουμε την εμπιστοσύνη μας για να κερδίσουμε τη δική τους. Διαφορετικά θα τους απομονώσουμε.
Οι μετανάστες καλούνται να καταλάβουν ότι όσο κινούνται στα πλαίσια της νομιμότητας θα έχουν το κράτος σύμμαχο και αρωγό. Θα μπορούν να εναποθέτουν τις ελπίδες και τις προσδοκίες τους και εμείς σε αυτούς τις δικές μας. Εσείς είστε οι πρώτοι που καλείστε να περάσετε το μήνυμα.
Κυρίες και κύριοι
Η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια ένταξης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία από την πλευρά του κράτους πρέπει να ξεκινά από εσάς. Εσείς καλείστε να τους απευθύνετε πρώτοι την πρόσκληση σεβόμενη πάντοτε τις ιδιαιτερότητές τους, την ανασφάλεια και το φόβο απέναντι στο κράτος που αισθάνονται να τους κυνηγά από την πρώτη ημέρα της παράνομης έλευσής τους.
Κυρίες και κύριοι
Η μετανάστευση αποτελεί ευχή. Η κακή διαχείρισή της όμως μπορεί να την καταστήσει κατάρα. Σε όλους εμάς εναπόκειται να την αξιοποιήσουμε ως μια μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα. Ας μη χάνουμε λοιπόν χρόνο. Οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η κοινωνία μας είναι πολλές, μεγάλες και σύνθετες.
