ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας, από τη Βουλή: “Κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα ζώο κακοποιημένο” (08.09.2021)

Αθήνα, 8 Σεπτεμβρίου 2021

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας, από τη Βουλή:

«Κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα ζώο κακοποιημένο»

Ως μία σημαντική νομοθετική πρωτοβουλία –με την οποία γίνεται πράξη ακόμα μία προεκλογική δέσμευση της Νέας Δημοκρατίας και του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη– χαρακτήρισε ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας, το νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς, που διαμορφώνεται με το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών.

Στην ομιλία του στη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής, κατά την επεξεργασία και εξέταση του εν λόγω σχεδίου νόμου, ο κ. Πέτσας ανέπτυξε τους 12 βασικούς άξονες πάνω στους οποίους εδράζεται η φιλοσοφία του νομοσχεδίου. Με βασικό στόχο, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης για τα αδέσποτα ζώα συντροφιάς –το οποίο θα οδηγήσει στον περιορισμό του πληθυσμού τους–  και παράλληλα, αναφορικά με τα δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς, την εισαγωγή ενός πλήρους πλαισίου υπεύθυνης διαχείρισης, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ευζωία τους και η αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον.

«Πρώτο μας μέλημά είναι να μην έχουμε “Κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα ζώο κακοποιημένο”», υπογράμμισε ο κ. Πέτσας, προσθέτοντας ότι η ουσία του νέου πλαισίου αφορά στη θέσπιση συγκεκριμένων υποχρεώσεων, τόσο για τους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς, όσο και για τους δήμους και τις φιλοζωικές οργανώσεις.

«Σχεδόν ένα στα δύο νοικοκυριά στην Ελλάδα έχουν τουλάχιστον ένα ζώο συντροφιάς. Από αυτό και μόνο το στοιχείο γίνεται ξεκάθαρο πόσους πολλούς συμπολίτες μας αφορά το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Την ίδια στιγμή, η χώρα μας έχει, δυστυχώς, έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς αδέσποτων ζώων συντροφιάς και στον αστικό ιστό, αλλά και στην περιφέρεια», τόνισε ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών, σημειώνοντας ότι «δεσποζόμενα και αδέσποτα, ζώα προς υιοθεσία, φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις, κτηνίατροι, εκτροφείς, καταφύγια και η Δημόσια Διοίκηση, για πρώτη φορά, εντάσσονται σε μια ενιαία επίσημη πλατφόρμα συνεργασίας».

Όπως επισημάνθηκε, το παρόν σχέδιο νόμου αποτελεί προϊόν γόνιμου διαλόγου με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ενώ κατά την επεξεργασία του έγινε εξαντλητικός πολύμηνος διάλογος και ελήφθησαν υπόψη σχόλια και παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης, ο αριθμός των οποίων καταδεικνύει την σημασία του.

Ξεχωριστή αναφορά έγινε στο νέο πλαίσιο που προβλέπεται για την αναπαραγωγή των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς και στις υποχρεώσεις που ορίζονται για τους ιδιοκτήτες: στείρωση του ζώου εντός έξι μηνών από την απόκτησή του, εφόσον είναι άνω του ενός έτους, ενώ για τους ιδιοκτήτες που δεν επιθυμούν να στειρώσουν το ζώο τους μετά τη σήμανση, δίνεται η δυνατότητα αποστολής δείγματος γενετικού υλικού  στο εργαστήριο φύλαξης και ανάλυσης DNA ζώων συντροφιάς που θα τηρείται στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών αναφέρθηκε εκτενώς στο σύγχρονο και λειτουργικό  Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς, το οποίο δημιουργείται, στο νέο πλαίσιο εποπτείας, καθώς και στον θεσμό του «αναδόχου», ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στις υποχρεώσεις των δήμων που, πλέον, έχουν κεντρικό ρόλο στην εφαρμογή του νέου πλαισίου. Όπως υπογράμμισε ο κ. Πέτσας, το σχέδιο νόμου προβλέπει όχι μόνο τη μεταφορά αρμοδιοτήτων προς τους δήμους, αλλά ταυτόχρονα διασφαλίζει και τους αντίστοιχους πόρους, που θα επιτρέψουν τη δημιουργία νέων σύγχρονων υποδομών, καθώς και την προμήθεια του αναγκαίου εξοπλισμού: Προγραμματίζονται 40 εκατ. ευρώ μέσω του προγράμματος «Άργος» και 15 εκατ. ευρώ, ετησίως, πρόσθετη χρηματοδότηση από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους. Προβλέπονται, επίσης, για πρώτη φορά –όπως υπογράμμισε ο Αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών– συγκεκριμένες κυρώσεις για όσους δήμους δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους.

Τέλος, ο κ. Πέτσας αναφέρθηκε στο νέο πλαίσιο για την αντιμετώπιση της κακοποίησης των ζώων, μέσω της αυστηροποίησης των ποινών και των προστίμων για τις παραβάσεις, της διεύρυνσης του ορισμού της κακοποίησης, καθώς και της δημιουργίας μητρώου παραβατών, έτσι ώστε να προστατεύονται τα ζώα συντροφιάς και να διασφαλίζεται η ευζωία τους.

Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία του Αναπληρωτή Υπουργού Εσωτερικών, Στέλιου Πέτσα, κατά την επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου «Νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Πρόγραμμα “ΆΡΓΟΣ” και λοιπές διατάξεις του Υπουργείου Εσωτερικών», στη Διαρκή Επιτροπή Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης της Βουλής.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Ο τρόπος με τον οποίο φερόμαστε στα ζώα αποτελεί δείκτη προόδου και πολιτισμού της κοινωνίας μας. 

Αυτή η αναντίρρητη αλήθεια έχει για εμάς τους Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων ιδιαίτερη σημασία. Ήδη από την «Οδύσσεια» βλέπουμε τον ιδιαίτερο δεσμό που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ ανθρώπου και ζώου, σε εκείνη την υπέροχη σκηνή της αναγνώρισης του Οδυσσέα από τον πιστό του σκύλο, τον Άργο.

Αξίζει να θυμηθούμε τους στίχους του Ομήρου:

«Κι όμως, αναγνωρίζοντας τον Οδυσσέα στο πλάι του,
σάλεψε την ουρά του και κατέβασε πάλι τ’ αυτιά του,
όμως τη δύναμη δεν βρήκε να φτάσει πιο κοντά στον κύρη του.
Τον είδε εκείνος, και γυρίζοντας αλλού το βλέμμα του, σκούπισε ένα δάκρυ».

Αυτά τα συναισθήματα που αναδεικνύει η δυνατή στιγμή που περιγράφει ο Όμηρος, είναι διαχρονικά: Συναισθήματα αφοσίωσης, αγάπης, ανθρωπιάς.

Με γνώμονα, λοιπόν, τη διαχρονική αυτή αλήθεια, το Υπουργείο Εσωτερικών προχώρησε στην κατάθεση στη Βουλή του Σχεδίου Νόμου με τον τίτλο «Νέο πλαίσιο για την ευζωία των ζώων συντροφιάς – Πρόγραμμα “Άργος” και λοιπές διατάξεις Υπουργείου Εσωτερικών».

Πρόκειται για μια σημαντική νομοθετική πρωτοβουλία, με την οποία γίνεται πράξη μία ακόμη προεκλογική δέσμευση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη:  «Κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα ζώο κακοποιημένο».

Επιδίωξή μας είναι να συγκροτήσουμε ένα σύγχρονο και λειτουργικό νομοθετικό πλαίσιο, με έναν διττό στόχο:

Πρώτον, να διασφαλίσουμε την ευζωία όλων των ζώων, και

Δεύτερον, να περιορίσουμε τον πληθυσμό των αδέσποτων ζώων, μέσω ενός νέου αποτελεσματικού συστήματος υιοθεσίας και μέσω ενός νέου πλαισίου αναπαραγωγής με κανόνες.

Προς επίτευξη αυτού του διττού στόχου, το παρόν σχέδιο νόμου αποτελεί προϊόν γόνιμου διαλόγου με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ενώ κατά την επεξεργασία του έγινε εξαντλητικός πολύμηνος διάλογος και ελήφθησαν υπόψη σχόλια και παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο της δημόσιας ηλεκτρονικής διαβούλευσης. Υπενθυμίζω ότι κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης υποβλήθηκαν 28.322 σχόλια, αριθμός ο οποίος καταδεικνύει την σημασία του παρόντος σχεδίου νόμου. Και απόδειξη ότι έγινε γόνιμος διάλογος είναι ότι πολλά από αυτά τα σχόλια ελήφθησαν υπόψη για το τελικό σχέδιο νόμου που έχετε, σήμερα, μπροστά σας.

Η ουσία του νέου πλαισίου αφορά τη θέσπιση συγκεκριμένων υποχρεώσεων, τόσο για τους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς, όσο και για τους δήμους και τις φιλοζωικές οργανώσεις, καθώς και την ανάδειξη ως προτεραιότητας της ευζωίας των πιστών φίλων μας. Παράλληλα, για πρώτη φορά, μεταφέρουμε όχι μόνο υποχρεώσεις, αλλά και τους αντίστοιχους πόρους στους δήμους, προκειμένου να είναι σε θέση να φέρουν εις πέρας το έργο τους. 

Με γνώμονα την κεντρική δέσμευσή μας να μην έχουμε «Κανένα ζώο αδέσποτο, κανένα ζώο κακοποιημένο», το παρόν σχέδιο νόμου  εδράζεται στους παρακάτω άξονες:

1. Οι “Πέντε Ελευθερίες των Ζώων”: Περιλαμβάνονται πλέον ρητά στον νόμο οι 5 διεθνώς αναγνωρισμένες ελευθερίες των ζώων: (i) ελευθερία από την πείνα και τη δίψα, (ii) από άσκοπη ταλαιπωρία και καταπόνηση, (iii) από πόνο, τραυματισμό και ασθένεια, (iv) από φόβο και αγωνία, και (v) ελευθερία έκφρασης φυσιολογικής συμπεριφοράς με κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και κοινωνικοποίησης.
2. Η Ελλάδα αποκτά ένα σύγχρονο και λειτουργικό Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς: Δεσποζόμενα και αδέσποτα, ζώα προς υιοθεσία, φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις, κτηνίατροι, εκτροφείς, καταφύγια και η Δημόσια Διοίκηση, συμμετέχουν, για πρώτη φορά, σε μια ενιαία επίσημη πλατφόρμα συνεργασίας.
3. Ηλεκτρονικό βιβλιάριο: Τα ζώα συντροφιάς αποκτούν ψηφιακό φάκελο υγείας μέσω του Εθνικού Μητρώου Ζώων Συντροφιάς.
4. Υπεύθυνη ιδιοκτησία: Περιγράφονται αναλυτικά οι υποχρεώσεις των ιδιοκτητών ζώων συντροφιάς και προβλέπονται κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με αυτές. Επίσης, δίνονται κίνητρα και αναλαμβάνονται δράσεις για τη δημιουργία μιας «κουλτούρας» υπεύθυνων ιδιοκτητών.
5. Κατοχυρώνεται ο θεσμός του ερασιτέχνη εκτροφέα.
6. Ιδρύεται εργαστήριο φύλαξης και ανάλυσης DNA ζώων συντροφιάς που θα τηρείται στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι ακόμα και εάν εγκαταλειφθεί ένα μη σημασμένο ζώο συντροφιάς, θα είναι εύκολο να βρεθεί ο γεννήτοράς του και κατ’ επέκταση ο ιδιοκτήτης του, ο οποίος θα έχει όλες τις προβλεπόμενες διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.  Παράλληλα, σε δεύτερο χρόνο, θα μπορεί να δώσει στους επιστήμονες όλο το αναγκαίο υλικό, ώστε να πραγματοποιούν έρευνες τόσο σε σχέση με τις ασθένειες των ζώων, όσο και σε σχέση με τη μελέτη κληρονομικών ασθενειών.
7. Διευρύνεται ο κατάλογος των πράξεων που περιλαμβάνονται ρητά στη διάταξη περί κακοποίησης, εισάγονται πρόστιμα για τις νέες παραβάσεις και αυστηροποιούνται τα υπάρχοντα πρόστιμα για σημαντικές παραβάσεις.
8. Πρόγραμμα «Άργος» – Πόροι και υποχρεώσεις Δήμων: Ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης αδέσποτων από κάθε Δήμο. Παράλληλα, εξασφαλίζουμε τους αναγκαίους πόρους και τις διαδικασίες για την επιτυχή υλοποίηση του προγράμματος.
9. Στήριξη και κίνητρα στους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς: Θέσπιση κινήτρων από τους Δήμους, ώστε οι πολίτες – ιδιοκτήτες ζώων να φροντίζουν καλύτερα τα κατοικίδιά τους.
10. Πλαίσιο εποπτείας: Θεσπίζεται ένα συνεκτικό και αντιπροσωπευτικό πλαίσιο εποπτείας, με τη συμμετοχή επιστημόνων, εκπροσώπων της ΚΕΔΕ, του Συνηγόρου του Πολίτη και των φιλοζωικών οργανώσεων. Και επειδή ο κ. Χιονίδης σημείωσε κάποιες πολύ συγκεκριμένες παρατηρήσεις, έχω να επισημάνω ότι όσον αφορά στο «επικίνδυνο ζώο», προβλέπεται ο ορισμός του, όχι μόνο στο αρ. 2, παρ. 14, αλλά και η εξειδίκευση του ποιος κρίνει ότι το ζώο αυτό είναι επικίνδυνο, σύμφωνα με το αρ. 10, παρ. 9 και 10., ώστε να υπάρχει ένας επιστημονικός τρόπος προσδιορισμού της επικινδυνότητας του ζώου.  Όσο, δε, τα ειδικά προγράμματα τα οποία εισηγήθηκε για ειδικές στειρώσεις, ήδη η διαδικασία αυτή προβλέπεται και ακούμε με πολλή προσοχή τη δυνατότητα δωρεάν στείρωσης, όχι μόνο για πολίτες χαμηλής εισοδηματικής κλίμακας, αλλά και  για ειδικές κατηγορίες, όπως αυτές που προαναφέρθηκαν – για παράδειγμα τα τσομπανόσκυλα.
11. Βελτίωση της εκπαίδευσης και ενημέρωσης για την προστασία των ζώων συντροφιάς: Εκπαιδευτικά προγράμματα και ενημερωτικές δράσεις σε τοπικές και εκπαιδευτικές κοινότητες.
12. Ψηφιακή εφαρμογή και ιστοσελίδα καταγγελιών: Ανάπτυξη ψηφιακής εφαρμογής και ιστοσελίδας καταγγελιών για περιστατικά κακοποίησης ζώων και κάθε παράβαση του νομικού πλαισίου για την προστασία των ζώων συντροφιάς.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Αυτός ο δωδεκάλογος βασίζεται σε έξι βασικούς πυλώνες.

Πρώτον, αναφορικά με τη φιλοσοφία του νομοσχεδίου.

Εδώ θα ήθελα να ανοίξω μία παρένθεση, κύριε Πρόεδρε, καθώς αρκετοί εισηγητές αναφέρθηκαν στο προηγούμενο πλαίσιο του Ν.4039/2012. Άραγε δεν επιθυμούν να αλλάξει τίποτα; Είναι ικανοποιημένοι με την υφιστάμενη κατάσταση; Εμείς δεν είμαστε ικανοποιημένοι, όπως δεν είναι ικανοποιημένο και το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Είμαι βέβαιος, ωστόσο, ότι στο βάθος δεν είστε και εσείς. Από όλες τις πτέρυγες άκουσα ότι δεν είναι ευχαριστημένοι με το ισχύον πλαίσιο και ότι επιθυμούν βελτιώσεις.

Ε, λοιπόν, εμείς αυτό επιχειρούμε. Το νομοσχέδιο αποσκοπεί στον ριζικό ανασχεδιασμό της φιλοσοφίας διαχείρισης των αδέσποτων αλλά και των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς (κυρίως σκύλων και γατών) το οποίο θα οδηγήσει στη μείωση του πληθυσμού τους, μέσω ενός νέου αποτελεσματικού συστήματος υιοθεσίας και εφαρμογής στείρωσης στο σύνολο του πληθυσμού τους. Παράλληλα εισάγεται ένα πλήρες πλαίσιο υπεύθυνης διαχείρισης των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς ώστε να διασφαλίζεται η ευζωία τους και η αρμονική συμβίωση με το περιβάλλον. Βάσει στατιστικών στοιχείων, σχεδόν ένα στα δύο νοικοκυριά στην Ελλάδα έχουν τουλάχιστον ένα ζώο συντροφιάς. Από αυτό και μόνο το στοιχείο γίνεται ξεκάθαρο πόσους πολλούς συμπολίτες μας αφορά το νέο νομοθετικό πλαίσιο. Την ίδια στιγμή, η χώρα μας έχει, δυστυχώς, έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς αδέσποτων ζώων συντροφιάς και στον αστικό ιστό, αλλά και στην περιφέρεια. Το νομοσχέδιο αφορά πρωτίστως τα ζώα συντροφιάς. Από τον ευρωπαϊκό κανονισμό 2016/429 ως ζώα συντροφιάς θεωρούνται οι σκύλοι, οι γάτες, τα διακοσμητικά υδρόβια ζώα (είδη σε ενυδρείο, όπως ενδεικτικά τα χρυσόψαρα), τρωκτικά και κουνέλια και πτηνά που δεν προορίζονται για παραγωγή τροφίμων (χάμστερ, ινδικά χοιρίδια, καναρίνια, παπαγάλοι).

Το νομοσχέδιο αποβλέπει λοιπόν στη θεσμοθετημένη συνεργασία μεταξύ κράτους, τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστημόνων, φιλοζωικών οργανώσεων και πολιτών για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ζώων συντροφιάς και την προστασία των αδέσποτων ζώων.  Έτσι, δεσποζόμενα και αδέσποτα, ζώα προς υιοθεσία, φιλοζωικά σωματεία και οργανώσεις, κτηνίατροι, εκτροφείς, καταφύγια και η Δημόσια Διοίκηση, για πρώτη φορά, εντάσσονται σε μια ενιαία επίσημη πλατφόρμα συνεργασίας.

Δεύτερον, αναφορικά με την αναπαραγωγή των ζώων συντροφιάς.

Έχει διαπιστωθεί ότι ένας μεγάλος αριθμός αδέσποτων ζώων προέρχεται από ανεπιθύμητες (κυρίως) γέννες δεσποζόμενων ζώων. Είναι υποχρέωση του ιδιοκτήτη – κηδεμόνα δεσποζόμενου ζώου να μεριμνά για τη σήμανση και τη στείρωσή του.  Άλλωστε, ο νέος νόμος δίνει σαφή κίνητρα γι’ αυτό. Ωστόσο, ως προς τη στείρωση παρέχει και μία εναλλακτική:  τη δυνατότητα, ο ιδιοκτήτης να μην στειρώνει το ζώο συντροφιάς και να επιλέξει — αφού έχει προχωρήσει στην υποχρεωτική «σήμανση» του ζώου — να αποστείλει δείγμα γενετικού υλικού στο εργαστήριο φύλαξης και ανάλυσης DNA ζώων συντροφιάς, που θα τηρείται στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι ακόμα και εάν εγκαταλειφθεί ένα μη σημασμένο ζώο συντροφιάς, θα είναι εύκολο να βρεθεί ο γεννήτοράς του και κατ’ επέκταση ο ιδιοκτήτης του, ο οποίος θα έχει όλες τις προβλεπόμενες διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.

Χρησιμοποιούμε δηλαδή την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, ώστε να εξασφαλίσουμε την καλύτερη δυνατή ιχνηλάτηση και ο ανεύθυνος ιδιοκτήτης να βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες που συνεπάγεται η παραβίαση των κανόνων που θέτει το παρόν νομοσχέδιο.

Εάν λοιπόν, αυτό το πολύ σημαντικό βήμα δεν είναι επαρκές, όπως άκουσα και από τον ΣΥΡΙΖΑ και από το Κίνημα Αλλαγής, τι ακριβώς προτείνουν; Υποχρεωτική στείρωση; Νομίζω ότι συμφωνήσαμε όλοι ότι είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των αδέσποτων. Νομίζω ότι, επίσης, συμφωνούμε –όπως φαίνεται– ότι προκύπτουν πολλά αδέσποτα ζώα από δεσποζόμενα. Ποια είναι η λύση στο πρόβλημα; Να μην κάνουμε τίποτα; Μα εάν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάνουμε μέχρι και σήμερα, θα έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα: έναν πολλαπλασιασμό των αδέσποτων, καθώς και συνθήκες διαβίωσης των ζώων που δεν έχουν καμία σχέση με την ευζωία τους. Αυτό πάμε να θεραπεύσουμε. Και για τον λόγο αυτόν, θα ήθελα να παρακαλέσω στη συζήτηση που θα ακολουθήσει και τις επόμενες ημέρες να ακούσω ποια είναι η εναλλακτική που προτείνετε, εάν η δική μας πρόταση κρίνετε ότι δεν είναι επαρκής. 

Τρίτον, αναφορικά με τις υποχρεώσεις των δήμων.

Κεντρικό ρόλο στην εφαρμογή του νέου πλαισίου έχουν οι δήμοι της χώρας και για τον λόγο αυτό προβλέπεται, ρητά, η μεταφορά αρμοδιοτήτων μαζί με τους αντίστοιχους πόρους, που θα επιτρέψουν τη δημιουργία νέων σύγχρονων υποδομών, καθώς και την προμήθεια του αναγκαίου εξοπλισμού, προκειμένου κάθε δήμος να μπορεί να εφαρμόζει μία ολοκληρωμένη πολιτική για τα ζώα συντροφιάς.

Υποχρεώνονται για πρώτη φορά οι δήμοι να έχουν πλήρες επιχειρησιακό σχέδιο για τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η παροχή κτηνιατρικής περίθαλψης, η συμμετοχή στην πλατφόρμα υιοθεσιών και η δημιουργία πλαισίου κινήτρων για τη φιλοζωία.  Παράλληλα είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν ή να είναι συμβεβλημένοι με καταφύγιο που λειτουργεί νόμιμα ώστε να φιλοξενούνται εκεί τα ζώα συντροφιάς.

Επίσης, οι δήμοι είναι αρμόδιοι για την καταγραφή, τη σήμανση και τη στείρωση όλων των αδέσποτων ζώων που βρίσκονται στα όριά τους, αρμοδιότητες για τις οποίες πρέπει να θέτουν σαφείς στόχους.

Σημειώνεται ότι, ο νέος νόμος συμβάλλει δραστικά στην εξάλειψη απαράδεκτων καταστάσεων που δυστυχώς όλοι έχουμε κατά καιρούς διαπιστώσει ως προς τη λειτουργία ορισμένων καταφυγίων ζώων. Πλέον εισάγονται πρόσθετοι κανόνες λειτουργίας, τους οποίους πρέπει να τηρούν τόσο τα δημοτικά όσο και τα μη δημοτικά καταφύγια.  Κάθε καταφύγιο διατηρεί, προφανώς, την υποχρέωσή του να έχει κατάλληλες εγκαταστάσεις και συμβεβλημένο κτηνίατρο, ενώ πρέπει να διαθέτει και το απαραίτητο προσωπικό για την καθαριότητα και φροντίδα των ζώων, με 8ωρη, τουλάχιστον παρουσία ημερησίως.  Ορίζονται υποχρεωτικά ώρες επισκέψεων στα καταφύγια, καθημερινές και Σαββατοκύριακα, ώστε να είναι προσβάσιμα από όλους, όπως επίσης και η υποχρέωση τήρησης ενημερωμένης ιστοσελίδας, με όλες τις πληροφορίες για τα ζώα που φιλοξενούνται σε αυτά. Παράλληλα, το υπομητρώο καταφυγίων εξασφαλίζει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία όλων όσοι λειτουργούν καταφύγια, συμπεριλαμβανομένων των δήμων.

Και επειδή η μεταφορά τέτοιων υποχρεώσεων απαιτεί και τη μεταφορά πόρων, το πρόγραμμα «Άργος» θα επιτρέψει τη χρηματοδότηση των δήμων με 40 εκατ. ευρώ για την κατασκευή καταφυγίων και την προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού, καθώς και πρόσθετη χρηματοδότηση που υπολογίζεται στα 15 εκατ. ευρώ, ετησίως, από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους, για θέματα που σχετίζονται με την κτηνιατρική φροντίδα των ζώων συντροφιάς, τη σήμανση και τη στείρωση των αδέσποτων και συναφείς δράσεις.

Θα μου επιτρέψετε, κύριε Πρόεδρε, και εδώ μία παρένθεση, γιατί έγινε συζήτηση και πριν. Πόσοι ήταν οι πόροι που έπαιρναν οι δήμοι μέχρι σήμερα; Επί των ημερών για παράδειγμα του ΠΑΣΟΚ ή του ΣΥΡΙΖΑ. Από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, το μοναδικό πρόγραμμα που υπήρχε για τα αδέσποτα η χρηματοδότηση ήταν 600.000 ευρώ. Εμείς λέμε ότι για τις λειτουργικές ανάγκες θα φροντίσουμε να υπάρχει μόνιμη αύξηση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων –που υπολογίζεται περίπου στα 15 εκατ. ευρώ, έπειτα από συζήτηση που κάναμε με την ΚΕΔΕ και έχοντας μία ενδεικτική κατάσταση των χρημάτων, τα οποία ξοδεύει ένας μικρομεσαίος δήμος. Και πιστεύω ότι 15 εκατ. ευρώ είναι ένα πολύ μεγάλο ποσό σε σχέση με το τίποτα που δινόταν μέχρι σήμερα για τις λειτουργικές ανάγκες των δήμων. Όσο, δε, για τις υποδομές, τα 40 εκατ. ευρώ του προγράμματος «Άργος» αφορούν καταφύγια και λοιπό εξοπλισμό και έρχονται να προστεθούν στα 43 εκατ. ευρώ –που πολύ σωστά ανέφερε η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ– τα οποία ήταν οι προηγούμενες προσκλήσεις του «Φιλόδημος ΙΙ». Εκεί ανταποκρίθηκαν δήμοι και σύνδεσμοι δήμων, που καλύπτουν 138 δήμους. Έχουν ήδη εγκριθεί περίπου 30 εκατ. ευρώ και τα υπόλοιπα 14 εκατ. ευρώ που εκκρεμούν, θα ενταχθούν στο πρόγραμμα, το επόμενο χρονικό διάστημα, για τις αιτήσεις που δεν είχαν ακόμα αξιολογηθεί από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Εσωτερικών. Θα ήθελα, όμως, εδώ να επισημάνω ότι το ποσό που είχε εγκριθεί από την προηγούμενη Κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, τον Ιούνιο του 2019, ήταν 20 εκατ. ευρώ και, με τις διαδοχικές τροποποιήσεις των προσκλήσεων, φτάσαμε στα 43 εκατ. ευρώ, γιατί πράγματι θέλαμε να βοηθήσουμε τους δήμους και τους συνδέσμους δήμων να φτιάξουν αξιοπρεπείς υποδομές, προκειμένου να φιλοξενούνται τα αδέσποτα ζώα. 

Παράλληλα, προβλέπονται και συγκεκριμένες υποχρεώσεις, καθώς οι δήμοι — για πρώτη φορά — καλούνται μέσω του επιχειρησιακού σχεδίου που προαναφέρθηκε, να έχουν μετρήσιμους ποσοτικούς στόχους, ως προς τη διαχείριση των αδέσποτων ζώων συντροφιάς.  Για πρώτη φορά, επίσης, οι δήμοι μπορούν να δίνουν κίνητρα στους συνεπείς ιδιοκτήτες ζώων, όπως παροχή voucher για σήμανση, καταγραφή και στείρωση ή μείωση δημοτικών τελών, έως και 10%.

Προκειμένου, δε, η εφαρμογή του νέου νόμου για την προστασία των ζώων συντροφιάς να μη μείνει κενό γράμμα, το νομοσχέδιο θεσπίζει επιπλέον ένα συνεκτικό και αντιπροσωπευτικό πλαίσιο εποπτείας, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της ΚΕΔΕ, του Συνηγόρου του Πολίτη και των φιλοζωικών οργανώσεων.

Και επειδή οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους, να είμαστε ξεκάθαροι: Το Υπουργείο Εσωτερικών θα παρακολουθεί στενά την υλοποίηση του επιχειρησιακού σχεδίου των δήμων και μπορεί να επιβάλλει «πέναλτι» σε όσους δήμους δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους.

Τέταρτον, αναφορικά με τα Μητρώα που δημιουργούνται.

Το νομοσχέδιο κινείται μακριά από το πνεύμα της γραφειοκρατίας και αξιοποιεί πλήρως τις νέες τεχνολογίες προς όφελος των ζώων συντροφιάς.  Και αυτό αφορά και τα δεσποζόμενα και τα αδέσποτα ζώα. Το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς αποτελεί ένα πλήρες πληροφοριακό σύστημα, στο οποίο περιλαμβάνονται τα εξής υπομητρώα:

• Υπομητρώο Καταγραφής και Παρακολούθησης Ζώων Συντροφιάς. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μετεξέλιξη και βελτίωση της ήδη υπάρχουσας βάσης δεδομένων που τηρείται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σε αυτή τηρείται το σύνολο των δεσποζόμενων και αδέσποτων σκύλων και γατών, μαζί με τα στοιχεία του ιδιοκτήτη – κηδεμόνα τους. Πλέον στο υπομητρώο θα καταγράφονται και τα ιατρικά και κλινικά δεδομένα των σκύλων και γατών, καθώς και λοιπά κρίσιμα στοιχεία, ώστε αυτά να είναι άμεσα προσβάσιμα και από τον ιδιοκτήτη αλλά και από οποιονδήποτε κτηνίατρο.
• Υπομητρώο Φιλοζωϊκών Σωματείων και Οργανώσεων. Στο υπομητρώο αυτό καταχωρίζονται όλα τα αναγνωρισμένα και νομίμως λειτουργούντα φιλοζωικά σωματεία ώστε να υπάρχει ξεκάθαρη δημόσια εικόνα για τα φιλοζωϊκά σωματεία, τα στοιχεία επικοινωνίας τους και το έργο που αυτά επιτελούν σε συνεργασία με τους δήμους.  Απαραίτητο στοιχείο για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα διαχείρισης αδεσπότων και στο πρόγραμμα υιοθεσιών είναι η εγγραφή σε αυτό το υπομητρώο.
• Υπομητρώο Καταφυγίων, στο οποίο εγγράφονται όλα τα νομίμως λειτουργούντα καταφύγια σκύλων και γατών της χώρας. Καταφύγια μπορούν να λειτουργούν οι δήμοι, σύνδεσμοι δήμων, τα εγγεγραγραμμένα στο μητρώο φιλοζωϊκά σωματεία και ιδιώτες φιλόζωοι.
• Υπομητρώο Επαγγελματιών και Ερασιτεχνών Εκτροφέων. Για πρώτη φορά γίνεται πλήρης καταγραφή των εκτροφέων, ώστε η δημόσια αυτή πληροφορία να είναι στη διάθεση οποιουδήποτε θέλει να αποκτήσει ζώο συντροφιάς. Η καταγραφή αυτή, τόσο των επαγγελματιών όσο και των ερασιτεχνών εκτροφέων, αποσκοπεί να βάλει τέλος στο παράνομο εμπόριο ζώων συντροφιάς αποκλείοντας όσους επιτήδειους καταφεύγουν σε τέτοιες πρακτικές.
• Αποθετήριο διαβατηρίων. Καταχωρίζονται τα διαβατήρια που παρέχονται από τον Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Σύλλογο στους κτηνιάτρους με σκοπό τη διάθεσή τους στους ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς.
• Πανελλήνια πλατφόρμα υιοθεσίας αδέσποτων ζώων συντροφιάς. Η Πανελλήνια Πλατφόρμα Υιοθεσίας Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς διασφαλίζει την πλήρη διαφάνεια, ώστε να αποτραπεί το παράνομο εμπόριο ζώων. Όποιος θέλει να υιοθετήσει ένα αδέσποτο σκύλο ή γάτα, μπορεί να επιλέξει όποιο θέλει από εκείνα που έχουν καταχωρηθεί. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνεται η διαδικασία υιοθεσίας και μια αδέσποτη γάτα ή σκύλος μπορεί να βρει μια φιλόξενη οικογένεια. Ρητά αναφέρεται δε ότι για υιοθεσίες πλην των εξόδων διατροφής και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης (και αυτό εφόσον το επιθυμεί ο δήμος ή η φιλοζωική) απαγορεύεται η καταβολή οποιαδήποτε αντιτίμου. Ειδικά για τις υιοθεσίες στο εξωτερικό, η ενωσιακή νομοθεσία καθορίζει ρητά τις υποχρεώσεις κάθε κράτους μέλους.  Με τις διαδικασίες που καθιερώνονται, διασφαλίζεται η συμμόρφωση της χώρας μας με αυτές.
• Υπομητρώο εθελοντικής αιμοδοσίας ζώων συντροφιάς. Πάντα με βάση τις αρχές της κτηνιατρικής επιστήμης, δημιουργείται αυτό το υπομητρώο στο οποίο δηλώνονται οι ιδιοκτήτες ζώων συντροφιάς που εθελοντικά επιθυμούν να διαθέσουν τα ζώα συντροφιάς τους για αιμοδοσία.

Προκειμένου για την επιτυχημένη εφαρμογή του νέου πλαισίου, πρόσβαση στο Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς έχουν όσοι είναι απαραίτητο: Από τους δήμους και τις κτηνιατρικές υπηρεσίες των περιφερειών, τα αρμόδια υπουργεία (Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής), τους κτηνιάτρους της χώρας έως και τους ιδιοκτήτες των ζώων συντροφιάς για τα ζώα που έχουν στην κατοχή τους. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνονται οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και επιτυγχάνεται συνεχής βελτίωση των εφαρμοζόμενων πολιτικών, αφού όλα τα συγκεντρωτικά στοιχεία είναι διαθέσιμα στους αρμόδιους στο βαθμό που αυτό είναι απαραίτητο.

Πέμπτον, αναφορικά με τις φιλοζωικές οργανώσεις και τους αναδόχους.

Οι φιλοζωικές οργανώσεις, οι οποίες είναι εγγεγραμμένες στο αντίστοιχο μητρώο, μπορούν να συνεργάζονται με τους δήμους στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του νέου νόμου και να σημαίνουν και να στειρώνουν αδέσποτα ζώα σε συμβεβλημένους με τον δήμο κτηνιάτρους, εφόσον επιθυμούν να γίνεται χωρίς οικονομική επιβάρυνση για τις ίδιες ή σε κτηνιάτρους της επιλογής τους εφόσον θέλουν να καλύψουν το κόστος. Μάλιστα, για πρώτη φορά, ρητά τους δίνεται η δυνατότητα να περισυλλέγουν οι ίδιες και να φροντίζουν αδέσποτα ζώα συντροφιάς ως προσωρινοί ιδιοκτήτες τους, θωρακίζοντας τον ρόλο και το έργο τους. Παράλληλα μπορούν να συμμετάσχουν στην πανελλήνια πλατφόρμα υιοθεσιών, αναρτώντας αγγελίες για υιοθεσία αδέσποτων ζώων συντροφιάς. Ομοίως, και οι φιλόζωοι ιδιώτες μπορούν να επωφεληθούν από τα δημοτικά προγράμματα στείρωσης και σήμανσης των αδέσποτων ζώων συντροφιάς, ενώ προβλέπεται ρητά το δικαίωμά τους να φροντίζουν αδέσποτα ζώα και να καταστούν άμεσα ανάδοχοι και, ακολούθως, ιδιοκτήτες τους, εφόσον το επιθυμούν, ακολουθώντας μια απλή και ξεκάθαρη διαδικασία.

Επιπλέον, θεσπίζεται ρητά η δυνατότητα να παρέχουν οι δήμοι ζωοτροφές και φάρμακα στα φιλοζωικά σωματεία με τα οποία συνεργάζονται, ενώ για πρώτη φορά τα νομίμως λειτουργούντα φιλοζωικά σωματεία μπορούν να είναι δικαιούχοι οικονομικής ενίσχυσης από τον δήμο ή την περιφέρεια, όπως ακριβώς ισχύει και για άλλα σωματεία (αθλητικά, πολιτιστικά κ.τ.λ.).

Τονίζεται ο θεσμός του αναδόχου ο οποίος προβλέπει ότι, αν ένας πολίτης βρει ένα αδέσποτο ζώο στον δρόμο, μπορεί να το κρατήσει είτε προσωρινά (ως ανάδοχος) είτε μόνιμα (ως ιδιοκτήτης μετά από υιοθεσία), ενημερώνοντας, όμως, πρώτα, μέσω του δήμου του, ή της φιλοζωικής, ή του συμβεβλημένου με αυτούς κτηνιάτρου το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς.  Όπως, επίσης, μπορεί να οριστεί ανάδοχος ενός ζώου που δεν μπορεί να φιλοξενηθεί σε καταφύγιο και να το φροντίζει μέχρι την υιοθεσία του.  Ο ανάδοχος είναι μια σημαντική καινοτομία του νέου νόμου η οποία αποσκοπεί στην καλύτερη διαβίωση του ζώου συντροφιάς μέχρι την υιοθεσία του. Επισημαίνεται ότι και οι ανάδοχοι δικαιούνται την παροχή ζωοτροφής και φαρμάκων από τους δήμους.

Έκτον, αναφορικά με την αντιμετώπιση της κακοποίησης των ζώων.

Το νέο σχέδιο νόμου αποσαφηνίζει τον ορισμό της κακοποίησης του ζώου, αναφέροντας αναλυτικά χαρακτηριστικές περιπτώσεις, προς αποφυγή κάθε αμφιβολίας.  Το άρθρο 24 προβλέπει ότι ο φόνος και ο βασανισμός των ζώων, με την εσκεμμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης, επικίνδυνης για την υγεία τους, ο εκούσιος τραυματισμός, καθώς και οι μάχες μεταξύ ζώων, η κτηνοβασία και η σεξουαλική κακοποίηση ζώου με χρήση αντικειμένων για τη σαδιστική ευχαρίστηση του δράστη είναι σοβαρές παραβάσεις κακουργηματικού χαρακτήρα και έχουν, εκτός από ποινικές, και σοβαρές διοικητικές κυρώσεις. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι αυτή η κυβέρνηση έκανε κακούργημα τον βασανισμό του ζώου (νόμος 4745/2020). Οι επαπειλούμενες ποινές για τη θανάτωση είναι κάθειρξη έως 10 έτη και χρηματική ποινή που υπολογίζεται ότι μπορεί να ανέλθει έως 50.000 ευρώ, ενώ παράλληλα, προβλέπεται και διοικητική κύρωση, δηλαδή πρόστιμο από 30.000 έως 50.000 ευρώ ανά ζώο και περιστατικό.

Επίσης, η κακή και η βάναυση μεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως ο δραστικός περιορισμός της φυσιολογικής κίνησής του, οι μη επιτρεπτές μέθοδοι εκπαίδευσης, η μη προβλεπόμενη εργασία για το είδος του ζώου, η μη σύννομη αναπαραγωγή, ο εκούσιος τραυματισμός με απλή σωματική βλάβη, θεωρούνται κακοποίηση και τιμωρούνται, όπως και η εγκατάλειψη, με φυλάκιση από 1 έως 5 έτη και χρηματική ποινή που υπολογίζεται ότι μπορεί να ανέλθει έως 18.000 ευρώ, ενώ, παράλληλα, προβλέπεται και διοικητικό πρόστιμο ύψους 5.000 έως 15.000 ευρώ για κάθε ζώο, ανάλογα με τη σοβαρότητα του αδικήματος.

Παράλληλα, για να περιοριστεί το φαινόμενο εγκατάλειψης ζώων συντροφιάς, θεσπίζεται ειδική διαδικασία για όποιον ιδιοκτήτη θέλει να παραδώσει το ζώο συντροφιάς του, με υποχρεωτική προηγούμενη ανάρτηση αγγελίας στην Πανελλήνια Πλατφόρμα Υιοθεσίας Αδέσποτων Ζώων, σε συνεργασία με τον οικείο Δήμο.

Σημειώνεται ειδικότερα ότι η δηλητηρίαση του ζώου εντάσσεται στις κακουργηματικού χαρακτήρα παραβάσεις και επιφέρει ποινή κάθειρξης έως 10 έτη και χρηματική ποινή που υπολογίζεται ότι μπορεί να ανέλθει έως 50.000 ευρώ, ενώ παράλληλα, επιφέρει και διοικητική κύρωση, δηλαδή πρόστιμο από 30.000 έως 50.000 ευρώ ανά ζώο και περιστατικό.

Η σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε φαινόμενα κακοποίησης ζώων δεν εξαντλείται στην αυστηροποίηση των κυρώσεων. Εισάγουμε το μητρώο παραβατών, έτσι ώστε να κρατήσουμε μακριά από τα ζώα ανθρώπους αποδεδειγμένα επικίνδυνους.  Όποιος έχει καταδικαστεί από τη δικαιοσύνη για κακοποίηση ζώου συντροφιάς δεν μπορεί να οριστεί ως ιδιοκτήτης ή ανάδοχος ζώου συντροφιάς για χρονικό διάστημα τουλάχιστον δέκα (10) ετών από την τελεσίδικη ποινική καταδίκη.  Παράλληλα, για το ίδιο χρονικό διάστημα, δεν μπορεί να απασχολείται, εθελοντικά ή με αμοιβή, σε αντικείμενο σχετικό με ζώα.

Μερικές επιπλέον καινοτομίες που εισάγει το νομοσχέδιο αυτό, οι οποίες αποσκοπούν στο να συμβάλουν στην ενίσχυση της κουλτούρας φιλοζωίας μας και στη βελτίωση της ευζωίας των ζώων, είναι οι εξής:

• Αρμοδιότητα του Συνηγόρου του Πολίτη για τη διαμεσολάβηση σχετικά με τα δικαιώματα των ζώων και την τήρηση της σχετικής νομοθεσίας.
• Εκπαίδευση των σωμάτων ασφαλείας σχετικά με τη φιλοζωία και την ευζωία των ζώων.
• Ψηφιακή εφαρμογή και ιστοσελίδα υποδοχής καταγγελιών για κακοποίηση ζώων. Οι καταγγελίες αυτές τίθενται υπόψη των ελεγκτικών αρχών.
• Ρητή πρόβλεψη ίδρυσης και λειτουργίας περιφραγμένων πάρκων σκύλων από τους δήμους.
• Πρόβλεψη λειτουργίας κοιμητηρίων και νεκροταφείων σκύλων και από τους δήμους.

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Συνοψίζοντας, με το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου, η Κυβέρνηση αποβλέπει στη θεσμοθετημένη συνεργασία μεταξύ κράτους, τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστημόνων, φιλοζωικών οργανώσεων και πολιτών, για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των ζώων συντροφιάς και την προστασία των αδέσποτων ζώων. Διαμορφώνεται μια νέα φιλοσοφία, ώστε να ολοκληρωθούν οι απαραίτητες υποδομές και διαδικασίες σε σύντομο χρονικό διάστημα και μεσοπρόθεσμα να γίνει η αξιολόγηση της πορείας του.

Θεωρούμε ότι η υπερψήφιση του νομοσχεδίου αποτελεί απαραίτητο βήμα προς την κατεύθυνση της γενικότερης προστασίας των ζώων, του περιβάλλοντος και της φύσης. Καθώς οι πιέσεις που προκαλεί η κλιματική κρίση πολλαπλασιάζονται, έχουμε ηθικό χρέος να προστατέψουμε τους πλέον άμεσους «συγκατοίκους» μας στον πλανήτη εφαρμόζοντας έξυπνες, λειτουργικές και σύγχρονες λύσεις.

Δεν είναι μόνο θέμα πολιτισμού. 

Είναι θέμα κοινής λογικής, αν θέλουμε να συνεχίσει να αποτελεί ο πλανήτης  Γη το κοινό σπίτι όλων μας. 

Σας ευχαριστώ και –Κύριε Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι βουλευτές– μαζί με όλους τους Έλληνες υποκλίνομαι στο μεγαλείο του Μίκη Θεοδωράκη, τον οποίο αποχαιρετούμε με θλίψη, αλλά και υπερηφάνεια.